Ο ΣΥΡΙΖΑ ως μορφή - κόμμα

του Ρούντι Ρινάλντι

Αναδημοσίευση από το "δρόμο της αριστεράς"  23.6.2012

Αναγκαία η άμεση και ουσιαστική «εισβολή» του λαϊκού στοιχείου στο συμμαχικό σχήμα.

Η συζήτηση έχει ανοίξει. Αναζητείται το πώς και με ποιον τρόπο θα γεννηθεί μια νέα μορφή κόμμαξτος για τον ΣΥΡΙΖΑ. Η ανάγκη επιβάλλει να βρεθεί μια απάντηση και αυτή δεν μπορεί να έρθει από τα εγχειρίδια του παρελθόντος, ούτε από καμιά αντιγραφή, ξεπατικωτούρα άλλων εμπειριών. Βεβαίως, πρέπει να μάθουμε και να αφομοιώσουμε ό,τι καλύτερο από άλλες εμπειρίες αλλά να επικεντρωθούμε στο πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Και, μάλιστα, άμεσα.

Διαπίστωση πρώτη: Ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε οι συνιστώσες του είναι πλέον αυτό που ήταν πριν από τις 6 Μαΐου. Είναι άλλο πράγμα να είσαι μια δύναμη της τάξης του 4-5% και εντελώς διαφορετικό να είσαι στο 27%, αξιωματική αντιπολίτευση, δύναμη που θέλει να κυβερνήσει και να αλλάξει τη χώρα.

Διαπίστωση δεύτερη: Από τον ΣΥΡΙΖΑ της προϊστορίας, τον ΣΥΡΙΖΑ των συνιστωσών, πρέπει να περάσουμε στον μαζικό, λαϊκό, αριστερό ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η μετάβαση δεν είναι απλή και εύκολη, αλλά δεν μπορεί να γίνει χωρίς μια μαζική «εισβολή»-συσπείρωση του λαϊκού στοιχείου, χωρίς μια έκφρασή του, χωρίς μια δημοκρατική και συμμετοχική διαδικασία. Αυτή η μετάβαση, ενώ απαιτεί χρόνο, πρέπει να έχει ορισμένα ταχύτατα στάδια, γιατί η «εισβολή» του λαϊκού στοιχείου δεν θα είναι δεδομένη σαν διάθεση και ελπίδα αν περάσουν 3-4 τέρμινα της γνωστής εσωστρεφούς και μη γόνιμης συζήτησης που μπορεί όλα να τα αναβάλει - και γιατί όχι να τα ματαιώσει.

Διαπίστωση τρίτη: Να αντιληφθούμε τις κλίμακες. Ο ΣΥΡΙΖΑ του 4,6% συγκέντρωνε στις τάξεις του 4-5 χιλιάδες αριστερούς, ποικίλων καταστάσεων και προελεύσεων. Ο ΣΥΡΙΖΑ του 27% και των 1.600.000 ψήφων τι τάξης συσπείρωση σε μια μορφή - κόμμα πρέπει να επιδιώξει; Μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες, για 100 χιλιάδες και πάνω κόσμο. Όχι κατ’ ανάγκη αριστερό, όχι κερδισμένο σε μια ξεκάθαρη πλατφόρμα, αλλά με διαρκή πόθο και ανάγκη την αλλαγή και ανατροπή των μνημονίων, την κατάκτηση της δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας, το άνοιγμα μιας διαδικασίας παραγωγικής ανασυγκρότησης κ.λπ.

Διαπίστωση τέταρτη: Για να νικήσουμε χρειαζόμαστε μια τέτοια μορφή κόμματος που να αγκαλιάζει, εγκολπώνει, εκφράζει, εκπαιδεύει, εκπαιδεύεται, δυναμώνει και ριζώνει, εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους αποφασισμένους να αλλάξουν το τόπο και να οικοδομήσουν μια καλύτερη κοινωνία. Η νέα μορφή κόμματος πρέπει να είναι η βασική ενεργώσα διαδικασία που θα μαθαίνει και θα καθολικοποιεί τις απαιτήσεις και τις ανάγκες του κινήματος για μια μεταβατική μετασχηματιστική διαδικασία. Για μια μεγάλη νίκη του λαού, για μια μεταπολίτευση του λαού για την πολιτική οικονομική κοινωνική διέξοδο της χώρας.
Είναι έτοιμος ο «υπαρκτός ΣΥΡΙΖΑ» για έναν αναγκαίο και πρωταρχικό μετασχηματισμό του σε αυτήν την κατεύθυνση;

Ορισμένα ερωτήματα και ζητήματα προς προβληματισμό
 

α. Τι είδους οργάνωση μπορεί να κατοχυρώσει την προσφορά, διάθεση και κινητοποίηση των μαζών γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ, μετατρέποντάς τη σε σταθερή βάση ριζώματος-γείωσης και ανάπτυξης, χωρίς όμως να επιβάλει ένα οργανωτικό μοντέλο που να «οριστικοποιεί» -με κίνδυνο στεγανοποίησης- την κινητικότητα και διαπερατότητα των «συνόρων» του ΣΥΡΙΖΑ (κίνηση μέσα-έξω) και της ευρύτητας, ζωτικότητας, ορμής και επιρροής που αυτή η «αοριστία» του δίνει.

β. Τι είδους οργάνωση χρειάζεται ο ΣΥΡΙΖΑ ώστε να αντιστοιχηθεί με τους στόχους πολιτικής πάλης που έχει ο ίδιος θέσει, τις ανάγκες που προκύπτουν από αυτές, και τη δραστηριότητα / καθήκοντά του στο επίπεδο του κράτους-κεντρικής πολιτικής σκηνής. Το επίπεδο αυτό είναι πιο στενό, αλλά ίσως πιο κομβικό και αποφασιστικό για την τελική (μόνο) έκβαση της πάλης για αλλαγή και εξουσία.

γ. Τι είδους διαδικασία επιλέγει κανείς για να χτίσει έναν πολιτικό οργανισμό; Λόγω των καταιγιστικών εξελίξεων πιο πιεστικό για τον ΣΥΡΙΖΑ, ειδικά για το κομμάτι της «πολιτικής Αριστεράς» μέσα του, είναι το (παραπάνω) β σημείο: της αποτελεσματικής οργάνωσης της παρέμβασης στο κρατικό/κοινοβουλευτικό πεδίο και στο «οργανωμένο» κίνημα - δηλαδή στο επίπεδο της πολιτικής αντιπροσώπευσης και διαμεσολάβησης. Αν ξεκινήσει κανείς όμως από αυτό, τότε το πιο πιθανό είναι να προκύψει μία απάντηση που να αφήνει μόνο συμπληρωματικό -και όχι κύριο- λόγο και ρόλο στην πραγματική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, που είναι το κοινωνικό λαϊκό πεδίο. Σε αυτή την περίπτωση η οργανωτική δομή του τελευταίου θα υποτάσσεται στις ανάγκες του πρώτου και γρήγορα θα γεννήσει παθογένειες, κομματικές σχέσεις και μοντέλα παλιού τύπου, δηλαδή διαχωρισμού των πολιτικά ενταγμένων από το κοινωνικό πεδίο. Κάτι που πρέπει να αποφευχθεί.

δ. Στην παρούσα φάση είναι αναγκαίο να υιοθετηθούν άμεσα και αποφασιστικά διαδικασίες αυτοοργάνωσης και μαζικής λαϊκής συγκρότησης (λαϊκή συνέλευση, λαϊκό συμβούλιο ΣΥΡΙΖΑ σε τοπική κλαδική κ.λπ. βάση). Αυτό και μόνο αυτό εξασφαλίζει μια άλλη κλίμακα στην παρούσα φάση, αλλάζει εκθετικά την ποσότητα-μαζικότητα του ΣΥΡΙΖΑ, εξασφαλίζει την εισβολή του λαϊκού στοιχείου σε αυτόν. Όσοι φοβούνται ότι κινδυνεύει από αυτό η αριστερή φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ κάνουν λάθος. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται η ώθηση και ο παλμός που θα ακυρώσει τάσεις σοσιαλδημοκρατικοποίησης και στρογγυλέματος του πολιτικού λόγου του υπαρκτού ΣΥΡΙΖΑ.

Με δεδομένο πώς η κίνηση της ριζοσπαστικοποίησης δεν είναι ομαλή αλλά ασύμμετρη, οι σχέσεις της με το πολιτικό επίπεδο είναι «υπό συνθήκη», υπό συνεχή διαπραγμάτευση και κυρίως αντιφατική. Ποιο θα είναι το κυρίαρχο επίπεδο αναφοράς (και παρέμβασης) ώστε να δημιουργηθεί ένας πολιτικός φορέας που να καθιστά αυτές τις αντιφάσεις διαδικασίες γονιμοποίησης, χωρίς να ακυρώνει το ένα ή το άλλο μέρος τους;

Η διαδικασία δημιουργίας μιας νέας μορφής κόμματος που να θέλει να εκφράσει το ριζοσπαστισμό που αναπτύσσεται στην ελληνική κοινωνία πρέπει να έχει ανοικτές τρεις δυνατότητες/εκφράσεις:

1. Τη συσπείρωση και ενοποίηση του διάχυτου και ασύμμετρου ριζοσπαστισμού και ιδιαίτερα την έκφραση του πολιτικού ρεύματος που συγκροτήθηκε και εκφράστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, μέσω ενός προγράμματος διεξόδου της χώρας και ενός καθοδηγητικού κέντρου-ηγεσίας που να συμπυκνώνει αυτήν την ανάγκη και πόθο του λαού. Η σχέση ηγεσίας-ηγέτη και μαζών δεν καταργείται με επικλήσεις για ξεπέρασμα του λαϊκισμού, αλλά, είναι αναγκαία και θετική συνθήκη στην προκειμένη περίπτωση για μια υπέρβαση από τον υπαρκτό ΣΥΡΙΖΑ στον ΣΥΡΙΖΑ μορφή-κόμμα. Ο ρόλος και ο λόγος του Αλέξη Τσίπρα και σε αυτήν την διαδικασία θα είναι σημαντικότατος.

2. Τη δυνατότητα δημιουργίας δημόσιου ή δημόσιων χώρων των από κάτω, (ανοιχτές συμμετοχικές διαδικασίες αλλά και κινηματική εκτελεστική δύναμη- πράξη τοπικά τέτοια που να αλλάζει τα δεδομένα-κρουστική δύναμη οργάνωσης), και

3. Τη δυνατότητα καθορισμού της ατζέντας στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο και στο δημόσιο λόγο. Εδώ θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν η πραγματική δυνατότητα επιβολής ατζέντας από τα κάτω και μέσω των νέων Μέσων που πρέπει να δημιουργηθούν και να γίνει συνειδητή προσπάθεια ακόμα μεγαλύτερης αποδόμησης και απονομιμοποίησης των σε φθίνουσα πορεία τηλεοπτικών καναλιών (ο δημογραφικός -ηλικιακός- διχασμός των ψήφων το δείχνει αυτό) και διεμβόλισης ή «υποκατάστασης» παλιών τοπικοποιημένων δημόσιων χώρων (π.χ. καφενεία) με τη δημιουργία νέων μορφών.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, επομένως, ως πρωτότυπη μορφή-κόμμα (στην ουσία ένα α-τυπικό κόμμα) οφείλει να έχει ευέλικτες και πολυδύναμες μορφές και συγκροτήσεις (που να αντανακλούν την πολυμορφία της οργάνωσης του λαού σήμερα), με το πολιτικό του κομμάτι να έχει μία χαλαρή σχέση με το κινηματικό / κοινωνικό - και όχι το αντίθετο. Θα μπορούσε, ίσως, να οργανωθεί γύρω από δύο άξονες (ας τους ονομάσουμε σχηματικά) έναν κάθετο που αφορά τη συγκρότηση και αποτελεσματικότητα του πολιτικού / κοινοβουλευτικού / κομματικού κορμού και έναν οριζόντιο, που αφορά την συγκρότηση του επιπέδου οργάνωσης του λαού / κίνημα-κοινωνία. Το κύριο βάρος πρέπει να πέσει στο δεύτερο και στρατηγικά ο στόχος να είναι το πρώτο να οργανωθεί ως ανάγκη του δεύτερου και όχι ως ανάγκη, και με βάση τις πιέσεις, της «κρατικής πολιτικής / κοινοβουλευτικής παρουσίας».

Στην εσωτερική οργάνωση του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότερες βαθμίδες, ώστε να εξασφαλίζεται η άμεση πρόσβαση/συμμετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων και η άμεση (αδιαμεσολάβητη) λογοδοσία των τελευταίων στα μέλη και οργανώσεις βάσης.

Αυτό σημαίνει μια διαφορετική αντίληψη περί «αντιπροσωπευτικότητας»: όπου οι αντιπρόσωποι λειτουργούν όχι ως οι διαμορφωτές/εκτελεστές της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ αλλά ως οι μετα-φορείς/εκφραστές των αποφάσεων των οργανώσεών του.

Κύρια μονάδα οργάνωσης και κέντρο λήψης αποφάσεων του ΣΥΡΙΖΑ είναι οι οργανώσεις βάσης και κάθε μέλος οργάνων-ακόμα και οι βουλευτές οφείλουν να συμμετέχουν στις συνελεύσεις βάσεις και να δεσμεύονται από τις αποφάσεις τους. Αυτό σημαίνει ότι το κύριο πεδίο διαβούλευσης είναι οι οργανώσεις βάσης και όχι τα όποια εκλεγμένα όργανα αντιπροσώπευσης.

Ένα τέτοιο μοντέλο συνεπάγεται και μία διαφορετική λογική αντιπροσώπευσης και εν γένει τρόπο λειτουργίας. Οι λαϊκές συνελεύσεις ΣΥΡΙΖΑ (ή όπως αλλιώς ονομαστεί το πιο βασικό -από το βάση- επίπεδο), οι διαδικασίες διαβούλευσης ολόκληρου του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να έχουν και αποφασιστικό χαρακτήρα ακόμα και για κεντρικά ζητήματα. Μέσα σε αυτές τα στελέχη έχουν μόνο ρόλο συντονιστικό, διευκόλυνσης δηλαδή της λειτουργίας τους. Ένα μοντέλο εναλλαγής και ανακλητότητας και στο επίπεδο των συνελεύσεων και σε αυτό της εκπροσώπησης, θα μπορούσε να βοηθήσει σε κάτι τέτοιο. Το σημαντικό είναι πάντα η δεσμευτική συμφωνία σε έναν τέτοιο τρόπο λειτουργίας. Αυτό θα έκανε εφικτή ένα διαφορετικό είδος εσωτερικής δημοκρατίας, όπου δεν θα αναδεικνύονταν μέσω εκλογής αυτός που τα λέει καλύτερα για να αντιπροσωπεύσει το σώμα σε κάποια άλλη βαθμίδα, αλλά αυτοί που θα εκλέγονταν θα δεσμεύονται να μετα-φέρουν τις αντιλήψεις (πλειοψηφικές και μειοψηφικές) αναλογικά στα πιο ευρεία-ολομελειακά όργανα του ΣΥΡΙΖΑ.

Η εμπειρία των πλατειών έδειξε ότι σε επίπεδο συν-απόφασης τα μεγάλα πλήθη δεν είναι πρόβλημα. Όσο πιο πολυπληθείς ήταν οι συνελεύσεις τόσο καλύτερες και αντιπροσωπευτικότερες της κοινής θέλησης ήταν οι αποφάσεις. Το πρόβλημα ήταν ότι αυτή η θέληση υπάκουε μόνο στον κοινό νου, αλλά ήταν σχετικά αδύναμη να δεσμεύσει και να υλοποιήσει. Το πρόβλημα αυτό θα συνεχίσει να υπάρχει όσο αναπαράγεται ένα σύστημα αντιπροσώπευσης και μετάθεσης ευθυνών. Εδώ είναι ο κεντρικός ρόλος, σε ένα πρώτο επίπεδο, της πολιτικής Αριστεράς, δηλαδή των οργανωμένων δυνάμεων της: να λειτουργεί σαν ο κορμός-εκτελεστική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, υλοποιώντας όμως όχι αυτά που αυτή πιστεύει αλλά αυτά που ένα σύνολο μεγαλύτερο από αυτήν έχει αποφασίσει - δίνοντας το παράδειγμα και γενόμενη παράδειγμα για τη μεγαλύτερη συμμετοχή κόσμου στην πραγματική πάλη και συγκρούσεις. Οι διάφορες ομαδοποιήσεις-τάσεις στον ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να αντανακλώνται στη διάρθρωση του, παρά μόνο μέσα από την κατοχύρωση τους ή μη στην πράξη της δράσης του. Εδώ το όσο πιο αμεσοδημοκρατικό και αμεσοδραστικό (άμεση δράση των μελών της πολιτικής Αριστεράς) θα αναδείξει τις θέσεις και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που του αντιστοιχούν σε κάθε φάση. Η κάθε άλλου είδους / τρόπος διασφάλισης θέσεων θα μεταφέρει τη διαπάλη γραμμών σε επίπεδο αντιπροσώπων, μη προσβάσιμο και αλλοτριωμένο από τη βάση.

Ας ανοίξει η συζήτηση, λοιπόν, για να καταλήξουμε γρήγορα και αποφασιστικά.