Στην Παγκόσμια Σωφρονιστική Αποικία

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο Εντροπία

Αυτό που διαπιστώνει κανείς με όλους τους τρόπους -παρακολουθώντας ειδήσεις, διαβάζοντας δημοσκοπήσεις, κουβεντιάζοντας στους χώρους δουλειάς του ή τα καφενεία του χωρίου του, παρατηρώντας και κρυφακούγοντας τους συνεπιβάτες του στα μέσα μαζικής μεταφοράς- ένα ατελείωτο κλαψούρισμα, ένα αφηρημένο ανάθεμα, μια ασυνάρτητη γκρίνια. Μόλις πλησιάσει πιο κοντά θα διαπιστώσει πως αυτή η αξιοθρήνητη μιζέρια συνοδεύεται από μια εντυπωσιακή αδράνεια της σκέψης. Οικτίρουν αποσβολωμένοι και παραλυμένοι τη μοίρα τους, λες και η οικονομική κρίση είναι μια φυσική καταστροφή, ένας σεισμός, μια πλημύρα. 

Οι εύκολες ερμηνείες με μονότονη επωδό την ανακάλυψη ή την εφεύρεση ενός κακού ΑΛΛΟΥ, εξασφαλίζουν μερικά τσάτρα πάτρα μπαλώματα του ατομικιστικού κελύφους. Ο λαϊκισμός της προσωπικής εμπειρίας  παρέχει ασφαλές άλλοθι για τον εγκλωβισμό της ανάπηρης σκέψης του μικροαστού σε ένα διαρκώς συρρικνούμενο αγοραφοβικό σύμπαν. Ο καθένας έχει να διηγηθεί μια ιστορία βίας που υπέστη κάποιος γνωστός του, που ταλαιπωρήθηκε από κάποιον δημόσιο υπάλληλο, που εμποδίστηκε από κάποια διαδήλωση να επισκεφτεί την άρρωστη θεια του στο νοσοκομείο ή που ενοχλείται καθημερινά από την παρουσία του μετανάστη ζητιάνου στο φανάρι. Μετανάστες, δημόσιοι υπάλληλοι, συνδικαλιστές, συντεχνίες…  για όλους υπάρχει μια θέση στη θρυμματισμένη συνείδηση, που προσηλωμένη στην θέα από το μικρό φεγγίτη του μικρόκοσμού της αρνείται με φανατισμό η τρόμο να βγει έξω και να ατενίσει μια μεγαλύτερη εικόνα. Δεν το έκανε τότε που εγκιβωτισμένος σε έναν ιδιωτικό κήπο καταναλωτικών ηδονών αντάλλαξε τη ζωή του με γκατζετάκια και trade marks –τις χάντρες και τα καθρεφτάκια της νέας αποικιοκρατίας- δεν μπορεί να το κάνει τώρα.

Η συστηματική διαστροφή της σκέψης, η αποσάθρωση του συναισθήματος, ο ευτελισμός της ζωής των έκθαμβων υπηκόων του καπιταλισμού, δεν είναι ανατάξιμα ούτε όταν το θάμβος υποχωρεί και αποκαλύπτεται ο τενεκές που ήταν πάντα. Εδώ νομίζω ότι θα πρέπει να αναγνωρίσουμε το αληθινό μεγαλείο του καπιταλισμού και το λόγο της επιβίωσής του: ότι πρόκειται για μια πανδημία που -όπως έλεγε ένας φίλος μου- καθηλώνει τα θύματά της στον εγκέφαλο του ερπετού.

Τι αφήνει πίσω του ο φρενήρης καταναλωτισμός όταν τα θύματά του αδυνατούν να καταναλώσουν;

Τι αφήνει πίσω του το στίλβον  life style όταν ξαφνικά η ψευδαισθητική του σκευή γίνεται ασήκωτη;

Τι αφήνουν πίσω τους οι μεγεθυμένες ευτέλειες που διαλάλησαν οι εκκωφαντικοί μεγάφωνοι  της ασημαντότητας;

Το γεγονός ότι υπάρχει κοινό για πλειάδα ευτράπελων τηλεοπτικών εκπομπών που σφυρίζουν χαρωπά κι αδιάφορα -σα να μην κατάλαβαν ότι εν τω μεταξύ έχουν αλλάξει δυο-τρία χρόνια στο ημερολόγιο-  όταν, ένα-ένα τα σκηνικά της κορυφαίας φαντασίωσης της νεωτερικότητας: «Της κοινωνίας της αφθονίας», καταρρέουν, δεν είναι τόσο περίεργο όσο ότι ο εθισμός στην ρηχότητα και την ασημαντότητα σε όλα τα επίπεδα, παραμένει αμείωτος . Η φενάκη κατέρρευσε αλλά το κούφιο κέλυφος που αφήνει πίσω της, είναι ο ασφαλής εξωσκελετός που αγκυλώνει τα σώματα και τα μυαλά των ανυποψίαστων ξενιστών της.

Θα εξακολουθήσουν κάτω από μια ακατανίκητη έξη να επιλέγουν την συνήθεια παρά την αλλαγή, την ψευδαίσθηση παρά την πραγματικότητα, την ρηχότητα παρά το βάθος , το δόγμα παρά την κρίση, την έτοιμη απάντηση παρά την βασανιστική ερώτηση, τη βλακεία παρά την διάνοια, την ωμότητα παρά την ποίηση. Αυτό είναι το ψυχικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο στήθηκε η θρησκεία του καταναλωτισμού, το πρόσφορο έδαφος για την αφηνιασμένη επέλαση του αποθηριωμένου νεοφιλελευθερισμού. Επέλαση που ούτε η εφευρετικότητα των οικονομικών του μοντέλων, ούτε η βία των όπλων του, θα επαρκούσαν για να πετύχει σε τέτοιο βαθμό.  Η γενικευμένη εμπορευματοποίηση οργανώθηκε σε τεράστιο κοινωνικο-ιστορικό ρεύμα, το οποίο -ως αντίστροφος Μίδας- ότι αγγίζει το κάνει ασήμαντο. Δεν διασώζονται ούτε οι αποκλίνουσες, οι ετερόδοξες, οι ανατρεπτικές φωνές, που σπανία πλέον απασχολούν τους λογοκριτές, καθώς αρκεί ο άνεμος της ευτέλειας για να σκεπαστούν τα πάντα με  τη σκόνη του.

Αφήσαμε την έρημο να εξαπλωθεί, τώρα θα υποστούμε τη διψά της.

Μπορούμε τώρα να διαπιστώνουμε ότι τα σκύβαλα της ασημαντότητας φιλοτεχνώντας με διαδοχικές υποδόριες εγγραφές στο σώμα μας το θλιβερό παλίμψηστο της ιδεολογίας -κάθε ιδεολογίας, ακόμα και αυτών που αναπροσδιορίζονται ως επαναστατικές- εξαφάνισαν την διαλεκτική σχέση σκέψης και πραγματικότητας.

Στη «Σωφρονιστική Αποικία» του Κάφκα υπάρχει μια εκπληκτική τιμωρητική μηχανή. Μια κατασκευή αποτελούμενη από βραχίονες, γρανάζια και βελόνες: ο Εγγραφέας. Με χρήση πολύπλοκων αυτοματισμών, χαράσσει μέχρι θανάτου στο σώμα του κατηγορούμενου το νομικό κώδικα που παρέβη.

Υπεύθυνος για τη σωστή λειτουργία -του φριχτού στη σύλληψη μέσου βασανισμού και πολύπλοκου στη χρήση- μηχανήματος είναι ένα αξιωματικός ο οποίος γεμάτος περηφάνια εξηγεί στον επισκέπτη πώς το μηχάνημα αυτό εκτελεί την εκάστοτε ποινή.

Στο τέλος, εξαιτίας μιας απροσδόκητης βλάβης, το μηχάνημα αρχίζει να λειτουργεί ακανόνιστα με αποτέλεσμα να καταξεσχίσει το σώμα του θύματος.

Παρόλο που κανένα μουσείο δεν φιλοξένει κάποια αναπαράσταση της μηχανής μπορεί να θαυμάσει κανείς μια εκπληκτική μετεξέλιξή της στο επόμενο video.

Ο Friedman εκθειάζει τα προτερήματα του φιλελευθερισμού με τον τρόπο του αξιωματικού της Σωφρονιστικής Αποικίας, αλλά με γιγαντωμένη έπαρση, καθώς η μηχανή του δεν υπόκειται στις χωρικές δεσμεύσεις της μηχανής του Κάφκα, ούτε στους περιορισμούς της υλικότητάς της. Αυτός ο παγκόσμιος άυλος αυτοματισμός, δεν παράγει μόνο τις οικονομικές συνθήκες –το μολυβάκι του Friedman - αλλά υφαίνουν τον συνολικό ιστό της συλλογικής ζωής καθώς άνθρωποι, άτομα και ομάδες, υποτάσσονται χωρίς εξαίρεση σε αυτούς τους ανελέητους νόμους της αγοράς, σύμφωνα με τους οποίους αυτό που δεν έχει οικονομικό νόημα θα εξαλειφθεί.

Θα ήταν παράδοξο ο μελλοθάνατος της Σωφρονιστικής Αποικίας να αποδέχεται παθητικά την μοίρα του χωρίς να εξεγείρεται ενάντια σ’ αυτήν την καλοσχεδιασμένη βαρβαρότητα ή πολύ περισσότερο να μένει εκστατικός μπροστά στην αποτελεσματικότητα της. Όμως για τη μηχανή του Friedman, το κλαυθμυρίζον πλήθος θεωρεί παράδοξο την άρνησή της.

Ας τελειώνουμε λοιπόν με το αξιοθρήνητο κλαψούρισμα.

Ας τελειώνουμε με τις λιτανείες των αυτομαστιγούμενων οπαδών κάθε θρησκευτικής σέχτας (καταναλωτικής ή πολιτικής) και την εναγώνια αναζήτησή τους για το ποιους άγιους θα λατρέψουν.

Η ρηχότητα και η παθητικότητα είναι το νεκρό βάρος της ιστορίας, όπως έλεγε ο Γκράμσι, που δρα δυνατά πάνω στην ιστορία. Είναι η κτηνώδης ύλη που πνίγει την ευφυΐα. Δεν διαθέτω το αναγκαίο ψυχικό απόθεμα για να πω, όπως ο Γκράμσι, «Μισώ τους αδιάφορους» -ούτε να τους συμπονέσω μπορώ- αλλά δεν θα ανεχτώ καμιά γκρίνια για το κακό το ριζικό μας την επαύριον των εκλογών.

Εντροπία - Τετάρτη 25 Απριλίου 2012

 

Ποιος ηταν στ' αληθεια ο χαμογελαστος παρανοϊκος εχθρος της ανθρωποτητας Milton Friedman;

Δειτε:

Η "Συναίνεση της Ουάσιγκτον" και η κριτική της. (Σταύρος Μαυρουδέας & Δημοφάνης Παπαδάτος, 2006)

Ο Οικονομικός Πόλεμος Αντικαθιστά Τη Δικτατορία (Ναόμι Κλάϊν, Το Δόγμα Του Σοκ, κεφάλαιο. 7)

Η KΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Η ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΧΥΔΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ( Ναόμι Κλάιν, ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ. κεφ.12)

"The Shock Doctrine". Μιά ταινία των Michael Winterbottom και Mat Whitecross. Βασισμένη στο βιβλίο της Naomi Klein. (Με ελληνικούς υπότιτλους)