Ελένη Πορτάλιου : Για την επανίδρυση του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ - Το Καταστατικό (ΣΥΡΙΖΑ - προσυνεδριακός διάλογος)

Αναδημοσιεύουμε από left.gr

Της Ελένης Πορτάλιου*

Τα αριστερά κόμματα δεν είναι εργαλειακά μορφώματα, μέσα για την επίτευξη σκοπών. Η υλικότητά τους συμπυκνώνει ιδέες, σύμβολα, βιωμένη και παραδιδόμενη ιστορία. Ενσαρκώνουν την έννοια του συνανήκειν και του συμμερίζεσθαι, νοηματοδοτούν, αν και όχι μοναδικά, την ένταξη στην πολιτική για την αλλαγή του κόσμου. Τα αριστερά κόμματα πρέπει να αποτελούν, με τη μορφή και τις διαδικασίες τους, υποδείγματα της κοινωνίας που οραματίζονται και των νέων θεσμών που θα οικοδομήσουν.

Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πολλοί και πολλές από εμάς, θέλοντας να ενταχθούμε αδιαμεσολάβητα στο κόμμα που αισθανόμασταν δικό μας, διεκδικούσαμε την ταυτότητα του μέλους ως τη μόνη καθαρή συνθήκη για να οικειοποιηθούμε ότι μέχρι τότε αποτελούσε τον ΣΥΡΙΖΑ και ότι επιθυμούσαμε να γίνει στο μέλλον, με τη δική μας συμβολή στη δημιουργία του. Γι' αυτό και δεν θα θέλαμε να δούμε τις διαδικασίες επανίδρυσης του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή του μαζικού, δημοκρατικού κόμματος της Αριστεράς, που αναλαμβάνει την ιστορική ευθύνη της κυβερνητικής ανατροπής και της κοινωνικής απελευθέρωσης, ως ένα άψυχο επεισόδιο για να τακτοποιηθούν εκκρεμότητες από το παρελθόν και να ρυθμιστούν ισορροπίες στη νέα εποχή. Χρειαζόμαστε πίστη και ελπίδα για να βαδίσουμε στην εποχή των τεράτων και να επινοήσουμε το νέο καθώς πεθαίνει το παλιό. Χρειαζόμαστε εσωτερική δύναμη και αλληλεγγύη για να συνομιλήσουμε με την κοινωνία, για να πείσουμε και να πειστούμε ότι η δυναστεία του χρήματος δεν είναι ανίκητη και ότι ο λαός μας μπορεί να ζήσει ελεύθερος από την ανάγκη, με δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια.

Περί του καταστατικού, λοιπόν.

Το καταστατικό του κόμματος είναι το συμβόλαιο των μελών του και ταυτόχρονα το διαβατήριο για την κοινωνία. Έχοντας καταθέσει από την επόμενη των εκλογών, όταν ξεκινήσαμε τις διαδικασίες αναβάθμισης του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ σε μαζικό αριστερό κόμμα, τρία εκτενή σχετικά κείμενα, θα περιοριστώ στα βασικά θέματα που κρίνονται στο σχέδιο καταστατικού, με το οποίο διεξάγεται ο προσυνεδριακός διάλογος.

Το κράτος

Αν και, όπως γνωρίζουμε, η ταξική πάλη διαπερνά το κράτος και απ' αυτή την άποψη το αριστερό κόμμα δεν αποτελεί ένα συμπαγές σώμα που στρατοπεδεύει «εκτός των τειχών», το κόμμα πρέπει να διαφοροποιείται ριζικά από τη συγκεκριμένη υλικότητα και τη μορφή των μηχανισμών του κράτους.

Τα αστικά κόμματα συγκροτούνται σήμερα κατ' εικόνα και ομοίωση του συνόλου των αντιδημοκρατικών αυταρχικών θεσμών έκτακτης ανάγκης, για να εξυπηρετήσουν την αστική κυριαρχία. Καθώς δεν διαμεσολαβούν ευρύτερα κοινωνικά συμφέροντα πέραν των ισχυρών και ηγεμονικών κεφαλαίων, αφού η όποια συναίνεση υπήρχε στην αυταρχική δημοκρατία έχει προ πολλού διαρραγεί, χάνουν την ελάχιστη αυτονομία που διέθεταν απέναντι στους κυβερνητικούς και συναφείς κρατικούς θεσμούς, μέσα στους οποίους συγκροτούν την πολιτική τους ύπαρξη. Αυτό αποτυπώνεται στη μορφή τους, που αποδίδει με ακρίβεια την τυπολογία του κράτους. Οι οργανώσεις βάσης καταργούνται πολιτικά, λειτουργεί μόνο η κορυφή : η κοινοβουλευτική ομάδα ως χώρος ελέγχου και απορρόφησης τριβών και ο αρχηγός / πρόεδρος της Κ.Ο., ο οποίος συγκεντρώνει - με προσωπικά γραφεία, επιτελεία και αδιαφανή κέντρα - όλη την πολιτική εξουσία. Όταν ο πρόεδρος του κόμματος είναι και πρωθυπουργός, τότε επέρχεται η απόλυτη ταύτιση κόμματος / κράτους.

Το μαζικό αριστερό κόμμα έχει δύο βασικές αρχές για ν' ανατρέψει το αστικό θεσμικό πρότυπο : την ισότητα και τη δημοκρατία, στη βάση των οποίων θ' ανασυγκροτήσει με κοινωνική εντολή τους δημόσιους θεσμούς και θα αποδώσει ουσιαστικά πολιτικά δικαιώματα σε κάθε πολίτη και συνολικά στην κοινωνία.

Η δημοκρατία

Σε μια δημοκρατία, ο λαός μπορεί να κάνει οτιδήποτε και ξέρει ότι δεν πρέπει να κάνει οτιδήποτε. Η δημοκρατία είναι το καθεστώς του αυτοπεριορισμού, είναι συνεπώς επίσης το καθεστώς του ιστορικού ρίσκου - άλλος τρόπος να πούμε ότι είναι το καθεστώς της ελευθερίας - και ένα καθεστώς τραγικό.

Κορνήλιος Καστοριάδης

Δεν έχω συναντήσει πυκνότερη διατύπωση για τη δημοκρατία απ' αυτή τη φράση του Καστοριάδη, στο κείμενό του «Η Ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας», το οποίο αναφέρεται στη δημοκρατική συγκρότηση της Αθηναϊκής πόλεως.

Η επινόηση της δημοκρατίας συγκρούεται με την παράδοση των αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων που, ενώ από μέσα τους ξεπήδησαν σε ιστορικές στιγμές υποδειγματικά εγχειρήματα δημοκρατίας και ελευθερίας, τα ίδια αυτά τα κόμματα δεν στοχάστηκαν πάνω στη δημοκρατία ως ιστορική δυνατότητα μετασχηματισμού του κόμματος της πρωτοπορίας, το οποίο δομήθηκε σε επικίνδυνους καιρούς στη βάση της σιδηράς πειθαρχίας και συνακόλουθα της ιεραρχίας και της μυστικής αντιμετώπισης των διαφορών και των αντιφάσεων. Το ζήτημα είναι πολύ πιο σύνθετο από ό,τι επιτρέπει ένα άρθρο, γι' αυτό και θα περάσω αμέσως στο επίδικο της συζήτησης.

Ο δημοκρατικός δρόμος για τον σοσιαλισμό αναδιατάσσει τις σχέσεις κόμματος/κοινωνίας και μεταμορφώνει τα ίδια τα αριστερά κόμματα ως μορφές οργάνωσης. Δεν χρειάζεται να προβλέψουμε κανένα μέτρο αναστολής της δημοκρατίας, αντίθετα πρέπει να διδάξουμε τη δημοκρατία ως διαρκή άσκηση στην ελευθερία και ταυτόχρονα στον αυτοπεριορισμό και την αμεροληψία.

Τα ρεύματα ιδεών είναι αυτονόητα ελεύθερα όπως και οι τάσεις, που δεν πρέπει να περιοριστούν θεσμικά - εδώ αναφέρομαι και στο θέμα της χωριστής λίστας - αν το επιλέξουν. Βεβαίως γνωρίζουμε ότι, αν ένα κόμμα συντίθεται από παγιωμένες τάσεις που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την πλειοψηφία, τότε η αμεροληψία, η δημοκρατία των μελών, η συνομιλία και η ελευθερία της σκέψης και της απόφασης τελούν υπό αίρεση. Αλλά, όπως είπαμε, τόσο η δημοκρατία ως πολίτευμα όσο και η δημοκρατία ως εσωκομματική συνθήκη είναι ταυτόχρονα το καθεστώς του αυτοπεριορισμού. Το συλλογικό, δηλαδή το κοινό μας κόμμα, είναι το σημαντικό και στο όνομά του ασκούνται η ελευθερία και τα δημοκρατικά δικαιώματα των μελών, των ρευμάτων και των τάσεων. Όπως αναφέρει ο Καστοριάδης η δημοκρατία ως καθεστώς ελευθερίας είναι τραγικό, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να αυτοαναιρεθεί και να εκπέσει χωρίς την αυτοδέσμευση και τον αυτοπεριορισμό.

Η ισότητα

Η ιδέα μιας ουσιαστικής πολιτικής και κοινωνικής ισότητας είναι μια κοινωνική φαντασιακή σημασία και ακριβέστερα μια ιδέα που αφορά στους θεσμούς της κοινωνίας ως πολιτικής κοινότητας. Είναι μια ιστορική δημιουργία και μια δημιουργία, αν μπορούμε να το πούμε, άκρως απίθανη.

Κορνήλιος Καστοριάδης

από το προηγούμενο κείμενο

Ο Ρανσιέρ αναφέρεται στην ισότητα ως «μια προϋπόθεση προς επαλήθευση. Αυτή η επαλήθευση είναι η δυναμική της ισότητας. Όσοι ξεκινούν από την ανισότητα επαληθεύουν την ανισότητα».

Η ισότητα δεν είναι επί της ουσίας δεδομένη. Είναι μια διαδικασία που οφείλει να ασκείται στο πλαίσιο της δημοκρατίας, την οποία περιγράψαμε. Γι' αυτό και ό,τι εμποδίζει τα μέλη του κόμματος ν' αναπτύξουν δράση και πρωτοβουλίες, ό,τι τα καθηλώνει στο όνομα εξωτερικών προς τη συμβολή τους σκοπιμοτήτων, αναπαράγει και πολλαπλασιάζει την ανισότητα, η οποία μεταφέρεται, ούτως ή άλλως, από την υπαρκτή κοινωνία στο κόμμα. Από την άλλη, η ισότητα προϋποθέτει ένα κόμμα αντιιεραρχικό. Εννοώ ένα κόμμα που δομείται σε δημοκρατικά επίπεδα αλλά δεν μετατρέπει τα επίπεδα αυτά σε ιεραρχίες, οι οποίες καταλύουν την ισότητα των μελών. Οι διακρίσεις, βεβαίως, υπάρχουν, αλλά είναι απόρροια αναγνώρισης, στο πλαίσιο του δημόσιου χώρου του κόμματος και της κοινωνίας, όχι θεσμικά κατοχυρωμένες εξουσίες. Γι' αυτό όλοι οι θεσμοί πρέπει να αποτρέπουν τη συγκέντρωση ισχύος σε ένα πρόσωπο ή πρόσωπα, την αναπαραγωγή εξουσίας μέσω πολυετούς ανάληψης θέσεων και ρόλων, καθώς και να προβλέπουν την ανακλητικότητα των οργάνων. Ισότητα σημαίνει να δίνονται ευκαιρίες δοκιμασίας σε πολλούς/ες, σύμφωνα με τη διακηρυγμένη αρχή μας για ένα κόμμα των μελών του

Συμπέρασμα

Αν και η άσκηση της δημοκρατίας και της ισότητας επαφίενται, σε τελευταία ανάλυση, στη συνείδηση των μελών - κατ' αναλογίαν προς το σύνταγμα που επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων - οι θεσμοί του κόμματος πρέπει να ενισχύουν αυτή τη δυνατότητα.

* Η Ελένη Πορτάλιου είναι μέλος της Κ.Ε. Του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ

Από Αυγή